Het hout Jeroen Brouwers
In het kort: in het Nederland van net
na de Tweede Wereldoorlog is broeder Bonaventura leraar Duits in een
jongenspensionaat en tevens nachtsurveillant. Broeder Mansuetus zwaait er
de plak en is een groot voorstander van ijzeren orde en tucht, met harde hand
en een stuk hout om dat te bewerkstelligen.
In het lang: wie door de celibataire
regels van de katholieke leer zijn seksuele verlangens moet bedwingen, uit dat
dan maar op een onaangepaste, agressieve manier op kwetsbare en onmondige
kinderen. De ene doet het en de ander kijkt weg en zwijgt. Gefrustreerde
mannetjes en slapjanussen zijn het, die in het openbaar vroom hun eigen
onderkant ontkennen, maar in het geniep niet kunnen nalaten de jongens als hun
speeltjes te beschouwen. Misbruik, vernedering, lijfstraffen, tuchtiging en
regelrechte foltering zijn het kwalijke gevolg. ‘Het everzwijn’ Mansuetus spant
daarbij de kroon en dat doet hij met veel sadistisch geweld. Zijn regime is
fascistisch van aard met duizend geboden en verboden, een concentratiekamp
gelijk, waar volslagen willekeur heerst.
Tussen al die vieze mannen die aan
jongenspiemels zitten, is Bonaventura een uitzondering, maar toch medeplichtig
door te zwijgen en de andere kant op te kijken. In de wachtzaal van de tandarts
ontmoet hij de weduwe Patricia en wordt verliefd, waarna ze een onstuimige maar
kortstondige relatie hebben. Omdat dit als Franciskanermonnik onkuis is, is een
groot schuldgevoel zijn deel, maar ervan genoten hij heeft wel en eraan
terugdenken doet hij ook. En het is mede een stimulans om het pensionaat
uiteindelijk achter zich te laten.
Het hout is een verhaal van misbruik en hypocrisie in de kerk zoals het al heel
lang bestaat, ook vandaag nog, getuige de Vangheluwes en consoorten. Het boek
is een afrekening met misdadige praktijken in pensionaten zoals die in vroeger
tijden bestonden en al te vaak met de mantel der liefde werden bedekt. Het is
een verziekte wereld in het verborgene.
Toegegeven, het is een wat heikel, maar
niettemin erg dankbaar onderwerp om gedachten en meningen op los te laten.
Leesgegroet hield er dan ook een verhelderende, boeiende en avondvullende
gedachtewisseling aan over. Passeerden onder andere de revue: kinder- en andere
mishandeling, de misdaad van het celibaat, zin en onzin en waanzin van het katholicisme
en bij uitbreiding religies, het nut en het verlies van daarbijhorende
rituelen.
Waar velen werden bekoord door de
geheel eigen, wat cynische stijl van Brouwers, vonden anderen de beschrijvingen
van die volslagen verknipte wereld en het benauwde internaatsleven te
langdradig en omslachtig. De beklemmende sfeer leest onaangenaam en het
seksueel misbruik druipt wat al te overdadig van de bladzijden. Toch was de
meerderheid positief in haar eindconclusie.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten