De Zweedse Karin Boye schreef de
dystopie Kallocaïne in 1940 en dat speelt zich af in een collectieve
staat zonder ‘burgers’, wel met alleen ‘medesoldaten’ die tewerkgesteld zijn in
werksteden. Alleenstaanden wonen in gelijkvormige eenkamerflats, gehuwden in
tweekamerflats. Elk gezin wordt bijgestaan door een huishoudhulp die tegelijk
controle uitoefent en rapporteert aan de staat. Daarbovenop worden ze ook nog
in de gaten gehouden door politieogen en -oren in hun eigen huiskamers.
Kinderen gaan tot hun zevende naar een kinderdagverblijf, daarna naar een
kinderkamp, waarna ze definitief afscheid nemen van hun ouders om naar een
werkstad te verhuizen. Gevoelens als verdriet, angst en verlangen zijn
verboden, evenals lichamelijk contact, behalve om voor nieuwe medesoldaten te
zorgen. In deze wereldstaat bestaat er geen
‘ik’ meer, alles staat in dienst van het collectief. Niets moet leuk zijn,
wel nuttig, voedsel wordt opgevreten, kunst is een luxe.
En het gaat nog verder. Medesoldaat Leo
Kall heeft een waarheidsserum ‘Kallocaïne’ uitgevonden waarmee geheime en dus
ook staatsvijandige gedachten van wie ermee wordt ingespoten, worden
blootgelegd. Op die manier controleert de staat wat er zich in het hoofd van de
mensen afspeelt, en het betekent uiteindelijk dat gedachten strafbaar worden.
De minste twijfel aan het goede van de wereldstaat kan tot veroordeling leiden,
en zelfs tot de dood. De hel op aarde als het ware. Ons wantrouwen jegens
elkaar als fundament van de staat.
Daarmee is Kallocaïne een spannend,
huiveringwekkend, ja zelfs ongemakkelijk boek. Want het gaat niet alleen over
een fictieve wereld. Afluisterpraktijken, onderdrukking van minderheden, nationalisme,
experimenten op mensen, complottheorieën, verraad, machtsmisbruik: het is
allemaal van dicht of ver herkenbaar.
Maar gelukkig is het ook erg goed
geschreven.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten