Primo Levi was Italiaan en Jood en belandde het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog in het werkkamp Buna nabij Auschwitz. Hij schreef een ijzingwekkend verslag over zijn ervaringen en de gebeurtenissen aldaar, de extreme vernedering en onderdrukking en hoe hij die overleefde, over de aard van de mens die de bevelen geeft en vooral van degenen die ze ondergaan.
Van basisbehoeften zoals voldoende voedsel, kleding, warmte en slaapplaats werden de duizenden gevangenen beroofd. Dat was een bewuste strategie van de Duitsers die hen zo onder de duim hielden en lieten werken als slaven, in barakken opeenstouwden en de zwaksten naar de gaskamers stuurden. De menswaardigheid werd bewust kapot gemaakt, de hoop gebroken, de solidariteit ondermijnd. Onder een meedogenloos regime gaan de kampbewoners in overlevingsmodus, niet nadenken, niet ziek worden, vechten om een stuk brood of het onderste uit de soepkan. Op de bodem van die put gaat het alleen nog maar om overleven, en daarbij is elke ander een concurrent.
Is dit een mens is een hartverscheurend boek over een niet te bevatten werkelijkheid. Het toont het fascisme in zijn rauwste vorm, als een moordzuchtig systeem dat mensen verlaagt tot een pure overlevingsstrijd, met voortdurend gevaar en angst voor selectie.
In heldere taal en erg nauwgezet beschrijft Primo Levi het leven in het kamp, de dagelijkse ontbering, de ontreddering. Een mens die alles ontnomen is, zijn huis, kleren, haar, gewoonten, geliefden, die “niets anders meer is dan lijden en behoefte, die geen waardigheid meer heeft en geen oordeelsvermogen, omdat wie alles verloren heeft maar al te gemakkelijk zichzelf verliest: een mens over wiens leven en dood met een licht hart beschikt kan worden, zonder enig gevoel van medemenselijkheid.”
Voor Agnes was dit een “indrukwekkend gruwelijk verhaal dat ik echt niet graag lees”, terwijl ook Ruth het als “te confronterend heeft ervaren. Het gaat om waargebeurde feiten, die woord voor woord neergeschreven zijn op zo’n krachtige manier dat ik er letterlijk wakker van heb gelegen.” Leesgegroet las een boek dat aan de ribben blijft plakken. Het was geen boek dat gemakkelijk wegleest, maar niettemin is het verplichte lectuur want dankzij dit verslag weten we in detail hoe het er toeging in de Duitse concentratiekampen. En tot wat de mens in staat kan zijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten